Acupunctuur en Menopauze

Vertaling- Evidence Based Acupuncture Evidence Summary – Menopausal Symptoms

De menopauze is een natuurlijk verschijnsel en wordt als dusdanig gedefinieerd zodra er sprake is van twaalf opeenvolgende maanden zonder menstruatie. In het westen is de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen de menopauze bereiken 51 jaar [1]. Hoewel het een natuurlijk proces is, kunnen de jaren voor en na de menopauze gepaard gaan met verschillende symptomen, die in ernst variëren van mild tot invaliderend. De gemiddelde duur van deze symptomen is zeven jaar [2].

Talrijke factoren bepalen de algehele impact die de menopauze kan hebben, zoals de leeftijd waarop de menopauze intreedt, etniciteit, cultuur, sociaaleconomische achtergrond, algemene gezondheid en welbevinden. Ook de vraag of de menopauze door een operatie is veroorzaakt of natuurlijk optreedt, speelt een belangrijke rol. Bovendien zijn er verschillen tussen vrouwen die kinderen hebben gebaard en vrouwen die dat niet hebben gedaan, waarbij de vraag of dit een bewuste keuze was of een gevolg van omstandigheden de zaak nog ingewikkelder maakt. Zo melden vrouwen die zwanger zijn geweest maar nooit kinderen hebben gekregen dat zij een negatievere houding hebben ten opzichte van de menopauze. Vrouwen die nooit kinderen hebben gekregen, melden echter ook minder vaak bepaalde symptomen, zoals opvliegers en vaginale droogheid [3,4].

Omdat de overgang naar de menopauze en de periode erna zo'n individueel en langdurig proces is, kunnen op maat gemaakte behandelingen, zoals die in acupunctuur worden gebruikt, aanzienlijke voordelen opleveren. Verschillende studies hebben aangetoond dat acupunctuur verlichting kan bieden bij enkele van de meest voorkomende menopauze-symptomen. In de klinische praktijk wordt er echter nog te weinig gebruik van gemaakt.

Vasomotorische symptomen
Vasomotorische symptomen (VMS), waaronder opvliegers en nachtelijk zweten, behoren tot de meest voorkomende problemen die vrouwen tijdens de overgang ervaren. Ongeveer 70% van de vrouwen in de westerse cultuur heeft er last van. VMS zijn ook een van de best bestudeerde onderwerpen met betrekking tot acupunctuur en de menopauze.

Een review uit 2009 door Alfhaily en Ewies [5] liet zien dat de meerderheid van de studies naar acupunctuur voor VMS 50% reducties van opvliegers rapporteerde die tot zes maanden aanhielden. Een meta-analyse uit 2015 door Chiu et al.[6] ondersteunt deze resultaten. In deze analyse werden 12 studies beoordeeld, met in totaal 869 deelnemers. De conclusie was dat acupunctuur zowel de frequentie als de ernst van opvliegers significant verminderde. Ook ontdekten ze dat acupunctuur verbetering bewerkstelligde bij menopauze-gerelateerde psychologische-, somatische- en urogenitale symptomen en bovendien de algehele kwaliteit van leven verbeterde.

De resultaten van deze onderzoeken suggereren dat acupunctuur aanzienlijke voordelen biedt voor vrouwen die lijden aan VMS tijdens de overgang.

Depressie en angst
Veel vrouwen in de overgang lijden ook aan stemmingsstoornissen, zoals depressie en angst. Dit is een ander gebied waar acupunctuur kan helpen.

Een review van Sniezek en Siddiqui [7] uit 2013 omvatte zes onderzoeken met in totaal 605 vrouwelijke proefpersonen in de leeftijd van 18-71 jaar. Vier van deze onderzoeken hadden betrekking op depressie (waarvan drie op depressieve stoornis), één op angst, en één op beide aandoeningen. Eén van de studies betrof vrouwen in de overgang met depressie en VMS.

De auteurs van de studie concludeerden dat, hoewel de (methodologische) kwaliteit van het bewijs wisselvallig was, acupunctuur “veelbelovend” was als therapie voor vrouwen in de overgang met depressie. Zij stelden: het volgende: "Op dit moment is het verantwoord om acupunctuur te gebruiken als een aanvullende therapie voor de behandeling van depressie bij postmenopauzale vrouwen die vasomotorische symptomen hebben."

Een eerdere review uit 2007 door Pilkington et al. [8] ] richtte zich op acupunctuur bij angst. Het omvatte 12 gecontroleerde onderzoeken, waarvan 10 RCT's. Alle onderzoeken meldden positieve resultaten.

Slaapstoornissen en slapeloosheid
Een review uit 2015 van Berezza et al. [9] bevatte 12 studies naar acupunctuur voor slaapstoornissen bij postmenopauzale vrouwen. De studies omvatten een breed scala aan behandelprotocollen en interventies en varieerden wat betreft de duur van de studie. Over het algemeen rapporteerde 75% verbeteringen in slaapklachten na acupunctuurbehandeling.

Osteoporose
Osteoporose is een veel voorkomend probleem bij postmenopauzale vrouwen. Verschillende grootschalige reviews geven aan dat acupunctuur kan helpen.

Een systematische review en meta-analyse uit 2018 door Pan et al. [10] omvatte 35 studies en in totaal 3014 deelnemers. Ze ontdekten dat, in vergelijking met alleen farmaceutische behandeling, acupunctuur met verwarmde naalden de botmineraaldichtheid (BMD) van het dijbeen en de lumbale wervelkolom verhoogde, evenals de niveaus van calcium en oestradiol. Het verminderde de alkalische fosfatase en het verlichtte pijn. Elektroacupunctuur had ook positieve effecten op calcium, alkalische fosfatase en pijn.

Een review uit 2020 door Xu et al. [11] ondersteunde deze resultaten. Het omvatte 13 systematische reviews en meta-analyses, gepubliceerd tussen 2013 en 2018. Zij vonden kwalitatief sterk bewijs dat acupunctuur en moxibustie de BMD kunnen verbeteren bij primaire osteoporose. Ze stelden ook vast dat deze therapieën de visuele analoge schaal (VAS) pijnscores kunnen verbeteren, alhoewel de kwaliteit van het bewijs lager was.

Cognitieve achteruitgang en de ziekte van Alzheimer
Het risico op cognitieve achteruitgang, waaronder de ziekte van Alzheimer (AD), neemt ook aanzienlijk toe na de menopauze. Een systematische review en meta-analyse uit 2019 door Huang et al. [12] concludeerde dat acupunctuur enige voordelen bood. Het omvatte 13 studies waarin acupunctuur werd vergeleken met alleen medicatie. De resultaten toonden aan dat acupunctuur positieve effecten had op Mini Mental State Examination-scores, Ability of Daily Living Scale-scores, AD Assessment Scale-Cognition-scores, en een hoog klinisch werkzaamheidspercentage.

Inzoomen op afbeelding

Mechanismen van acupunctuur
Acupunctuur werkt via talrijke fysiologische mechanismen die de uiteenlopende effecten op het menselijk lichaam verklaren. Een van de meest cruciale hiervan is purinerge signalering, een systeem dat gebruikmaakt van adenosinetrifosfaat (ATP) als signaalmolecule in de regulatie van een reeks fysiologische functies. Op korte termijn speelt het een rol bij neurotransmissie, neuromodulatie en secretie. Op langere termijn beïnvloedt het de proliferatie, differentiatie, migratie en dood, waardoor het de activiteit en het lot van cellen stuurt [13].

Purinerge receptoren zijn onderzocht als potentiële therapeutische doelwitten voor een breed scala aan aandoeningen, waaronder veel aandoeningen die peri- en postmenopauzale vrouwen treffen. Deze omvatten depressie en angst, slaapstoornissen, osteoporose, endocriene stoornissen, cardiovasculaire, en neurodegeneratieve ziekten. Wat VMS betreft hebben studies erop gewezen dat acupunctuur het vrijkomen van beta-endorfinen beïnvloedt [7]. Men denkt dat deze neuro- chemische stoffen betrokken zijn bij de pathofysiologie van VMS, hoewel het mechanisme hierachter nog niet duidelijk begrepen wordt.

Acupunctuur lijkt ook invloed te hebben op cortisol, cortisolmetabolieten en DHEA-niveaus [10]. Cortisolniveaus hebben de neiging te stijgen na de menopauze, wat bijdraagt aan veranderingen in stemming, metabolisme, botdichtheid, en cognitieve achteruitgang. Het is daarom mogelijk dat dezelfde onderliggende mechanismen een rol spelen bij de behandeling van VMS, depressie, angst, slaapstoornissen, abdominale obesitas, osteoporose, en dementie.

Andere mechanismen, die worden gesuggereerd voor de effecten van acupunctuur op obesitas, zijn ontstekingsremmende en antioxiderende effecten, het reguleren van het endocriene systeem, het bevorderen van de spijsvertering en het beïnvloeden van het vetmetabolisme [14].

Intussen hebben dierstudies aangetoond dat acupunctuur enige bescherming kan bieden tegen osteoporose door het reguleren van de OPG/RANK/RANKL signaalwegen. Deze zijn allemaal betrokken bij de bescherming van botweefsel [15].

Ten slotte hebben MRI-studies bij patiënten met de ziekte van Alzheimer of lichte cognitieve stoornissen aangetoond dat acupunctuur verschillende gebieden van de hersenen activeert en deactiveert. Deze omvatten de basale ganglia, het cerebellum, cognitieve-/visuele- en sensomotorische gerelateerde gebieden [16].

Reguliere benadering
De overgang is in hoog tempo een specialisme aan het worden. In de afgelopen veertig jaar is ons begrip van de vrouwelijke endocrinologie sterk verbeterd, versneld door de groei van geassisteerde voortplantingstherapie. Deze groei, gekoppeld aan het feit dat vrouwen steeds mondiger worden over hun ervaringen en in het zoeken naar oplossingen, heeft de overgang op de voorgrond in zowel de geneeskunde als de media gebracht.

De voornaamste gangbare behandeling van overgang-symptomen is hormoonsubstitutietherapie (HRT), bestaande uit een monotherapie van oestrogeen of progesteron, of uit een combinatie van beide.

HRT is omstreden sinds de publicatie van het Women's Health Initiative [17], waarin werd gesuggereerd dat het gebruik ervan het risico op borstkanker, beroerten en longembolie verhoogt. Door de industrie gefinancierde richtlijnen die in samenwerking met klinische specialisatiegroepen zijn ontwikkeld, hebben echter op tekortkomingen in deze studie gewezen. De huidige richtlijnen voor het voorschrijven van hormonen suggereren dat de voordelen van HRT in het algemeen opwegen tegen de risico's voor de meeste vrouwen van 60 jaar of jonger, of binnen tien jaar na de menopauze [1]. Er zijn echter ook aanwijzingen dat deze hormonen het risico op borstkanker en eierstokkanker kunnen verhogen.

Met zoveel tegenstrijdige informatie in omloop is de beslissing over het al dan niet nemen van HRT een moeilijke. Acupunctuur daarentegen heeft een aantoonbaar goede reputatie op het gebied van veiligheid en wanneer het wordt uitgevoerd door goed opgeleide clinici wordt het beschouwd als een van de veiligste behandelingen in de moderne geneeskunde [18].

Daarom kiezen veel vrouwen nu als eerstelijnsbehandeling voor modaliteiten zoals acupunctuur. Acupuncturisten kunnen ook een belangrijke therapeutische rol spelen, door vrouwen te informeren over en ondersteuning te bieden bij het doorvoeren van gunstige veranderingen in hun levensstijl.

Referenties:

1.Jane FM, Davis SR. A Practitioner’s Toolkit for Managing the Menopause. Climacteric. 2014; 17(5): p.564-579.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24998761/ [←]

2. Hillard T, Abernathy K, Hamoda H, et al. British Menopause Society Management of the Menopause Sixth Edition 2017.
[←]

3. Thurston RC, Joffe H. Vasomotor Symptoms and Menopause: Findings from the Study of Women’s Health across the Nation. Obstetrics and Gynecology Clinics of North America. 2011; 38(3): p. 489-501.[←]

4. Hess R, Olshansky E, Ness R, et al. Pregnancy and Birth History Influence Women’s Experience of Menopause. Menopause. 2008;15(3): p. 435-441.6.[←]

5. Alfhaily F, Ewies AAA. Acupuncture in managing menopausal symptoms: hope or mirage?. Climacteric. 2007; 10(5): p. 371-380.[←]

6. Chiu HY, Pan CH, Shyu YK, Han BC, Tsai PS. Effects of acupuncture on menopause-related symptoms and quality of life in women in natural menopause: a meta-analysis of randomized controlled trials. Menopause. 2015 Feb; 22(2): p. 234-244.[←]

7. Sniezek DP, Siddiqui IJ. Acupuncture for Treating Anxiety and Depression in Women: A Clinical Systematic Review. Medical Acupuncture. 2013; 25(3): p.164-172.[←]

8. Pilkington K, Kirkwood G, Rampes H, Cummings M, Richardson J. Acupuncture for anxiety and anxiety disorders – a systematic literature review. Acupuncture in Medicine. 2007; 25(1-2): p.1-10.[←]

9. Bezerra AG, Pires GN, Andersen ML, Tufik S, Hachul H. Acupuncture to Treat Sleep Disorders in Postmenopausal Women: A Systematic Review. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2015; 2015:563236.[←]

10. Pan H, Jin R, Li M, Liu Z, Xie Q, Wang P. The Effectiveness of Acupuncture for Osteoporosis: A Systematic Review and Meta-Analysis. The American Journal of Chinese Medicine. 2018; 46(3): p.489-513.[←]

11. Xu G, Xiao Q, Zhou J, et al. Acupuncture and moxibustion for primary osteoporosis: An overview of systematic review. Medicine (Baltimore). 2020; 99(9): e19334.[←]

12. Huang, Q., Luo, D., Chen, L. et al. Effectiveness of Acupuncture for Alzheimer’s Disease: An Updated Systematic Review and Meta-analysis. Current Medical Science. 2019; 39: p.500–511.[←]

13. Burnstock G. Purinergic Signalling: Therapeutic Developments. Frontiers in Pharmacology. 2017;8:661. Published 2017 Sep 25. doi:10.3389/fphar.2017.00661[←]

14. Wang LH, Huang W, Wei D, et al. Mechanisms of Acupuncture Therapy for Simple Obesity: An Evidence-Based Review of Clinical and Animal Studies on Simple Obesity. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2019; 2019:5796381.[←]

15. Huang F, Zhao S, Qiu M, et al. Acupuncture for primary osteoporosis: A network meta-analysis of randomized controlled trials protocol. [published correction appears in Medicine (Baltimore). 2019 May;98(21): e15898]. Medicine (Baltimore). 2019;98(15):e15108.[←]

16. Shan Y, Wang JJ, Wang ZQ, et al. Neuronal Specificity of Acupuncture in Alzheimer’s Disease and Mild Cognitive Impairment Patients: A Functional MRI Study. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2018; 2018: 7619197[←]

17. Manson JE, Chlebowski RT, Stefanick ML, et al. Menopausal hormone therapy and health outcomes during the intervention and extended poststopping phases of the Women’s Health Initiative randomized trials. JAMA. 2013; 310(13): p.1353-1368.[←]

18. Linde, K., Streng, A., Hoppe, A., Jürgens, S., Weidenhammer, W., & Melchart, D. (2006). The programme for the evaluation of patient care with acupuncture (PEP-Ac) – a project sponsored by ten German social health insurance funds. Acupuncture in Medicine, 24(Suppl), 25–32. [←]